Tarih boyunca insan, temizliği bir ideal olarak benimsemiş ve medeniyetlerin yükselişiyle birlikte bu ideali toplumsal bir simge haline getirmiştir. Ancak bu idealin arkasında, neyin temizlenip neyin kirletileceğine dair karmaşık ve çoğu zaman sömürüye dayalı bir düzen vardır. Amerika kıtasına yapılan Avrupa göçleri, bu düzenin ilk büyük örneklerinden birini oluştururken, yerli halkların kültürel ve ekolojik bilgeliğinin yok edilmesi, modern dünyanın sürdürülemez çevresel yıkımına zemin hazırlamıştır.
Bugün bu düzen, kapitalizmin kâr hırsıyla küresel ölçekte genişlemiş, hijyen ve temizlik adına doğayı ve toplumsal dengeleri yok eden bir sistem haline gelmiştir. Temizlik için yaratılan steril alanlar, bedelini başka coğrafyalara ve insanlara ödetmektedir. Ancak bu döngü, sistemin temelleri değişmedikçe kırılacak gibi görünmüyor.
Avrupa'nın Temizliği, Yeni Dünya'nın Kirliliği
Avrupalı göçmenler Amerika’ya ayak bastıklarında, yalnızca kendi hijyen anlayışlarını değil, bu anlayışın dayandığı kültürel ve ekonomik yapıyı da beraberlerinde getirdiler. Ancak bu yapı, doğayla uyumlu yaşam biçimlerine karşı bir tehdit oluşturuyordu.
Yerli Halkların Ekolojik Dengesi
Amerika’nın yerli halkları, doğayla uyumlu bir yaşam tarzı benimsemişlerdi. Tarım, avcılık ve toplumsal düzen, ekosistemle dengeli bir şekilde yürütülüyordu. Ormanlar sadece bir kaynak değil, kutsal bir yaşam alanıydı; su kaynakları, toplumun devamlılığını sağlayan temel unsurlardı.
Göçmenler içinse doğa, yalnızca fethedilmesi ve sömürülmesi gereken bir malzemeydi. Büyük orman alanlarının tarım ve hayvancılık için tahrip edilmesi, Buffalo gibi hayvanların ticari kazanç uğruna yok edilmesi, bu dengenin hızla bozulmasına yol açtı. Bu süreç, yalnızca doğayı değil, doğayla uyumlu yerli kültürleri de hedef aldı.
Hijyenin Sosyal Statüye Dönüşümü
Avrupalı göçmenler için hijyen, yalnızca sağlığı korumak değil, bir uygarlık simgesiydi. Kendilerini "uygar" olarak tanımlayan göçmenler, yerli halkın hijyen pratiklerini küçümsedi. Ancak ironik bir şekilde, göçmenlerin kendi hijyen alışkanlıkları da çevresel ve toplumsal yıkıma dayanıyordu. Temizlik adına oluşturulan yeni düzen, doğayı ve insan yaşamını geri dönülmez şekilde kirletiyordu.
Düğüm: Modern Kapitalizmin Kirleterek Temizleme Döngüsü
Bugün bu düzen, kapitalizmin küresel ölçekteki işleyişiyle daha da karmaşık hale gelmiştir. Gelişmiş ülkeler, kendi hijyen ve temiz yaşam ideallerini korurken, bu temizliğin çevresel ve sosyal maliyetini fakir ülkelere ihraç etmektedir. Bu döngü, sistemin temellerini sorgulamadan sürdürülebilir bir geleceğin mümkün olmadığını ortaya koymaktadır.
Atık Ticareti: Temizlik Yalanı
Gelişmiş ülkeler, kendi ürettikleri atıkları geri dönüşüm adı altında Türkiye'ye, Bangladeş'e ve kimi Afrika ülkelerine ihraç etmektedir. Ancak bu atıkların büyük bir kısmı geri dönüştürülmek yerine doğrudan toprağa gömülmekte ya da yakılarak çevreyi kirletmektedir.
Türkiye, Avrupa’dan gelen plastik atıkların büyük bir kısmını kontrolsüz alanlarda depolamakta, bu da hem tarım alanlarının hem de yeraltı su kaynaklarının kirlenmesine neden olmaktadır.
Bangladeş, tekstil fabrikalarının ve gemi söküm işlemlerinin merkezine dönüşmüştür. Bu süreçler, çevreye devasa miktarda kimyasal atık salarken, yerel halkın sağlığını ve geçim kaynaklarını tehdit etmektedir.
Atık ticareti, yalnızca çevreyi değil, toplumsal eşitsizlikleri de derinleştirmektedir. Zengin ülkeler, kendi steril alanlarını korurken, bu temizliğin bedelini başka toplumlara ödetmektedir.
Endüstriyel Üretim ve Doğanın Tahribi
Kapitalist sistemin üretim biçimi, doğayı yalnızca bir kaynak olarak görür. Tarım, hayvancılık, madencilik ve sanayi faaliyetleri, yerel ekosistemleri hızla tüketmekte ve yerel toplulukları yerinden etmektedir.
Amazon yağmur ormanları, palmiye yağı ve sığır eti üretimi için yok edilmektedir. Bu süreç, yalnızca biyoçeşitliliği değil, ormanlarda yaşayan yerli toplulukların yaşam alanlarını da ortadan kaldırmaktadır.
Güneydoğu Asya’da monokültür tarımı, toprak yorgunluğuna ve su kaynaklarının tükenmesine neden olurken, yerel toplulukların geçim kaynaklarını da tehdit etmektedir.
Bu üretim biçimi, yalnızca doğayı değil, toplumları da tüketmektedir. Yerel halkların bilgi birikimi ve yaşam biçimleri, kapitalist sistemin taleplerine uymadığı için marjinalleştirilmekte ya da tamamen yok edilmektedir.
Küresel Isınma ve Hijyenin İronisi
Modern hijyen ve temizlik alışkanlıkları, enerji ve su tüketimiyle doğrudan ilişkilidir. Elektrikli cihazların kullanımı, yoğun su tüketimi ve plastik bazlı hijyen ürünleri, karbon ayak izini artırmakta ve küresel ısınmayı hızlandırmaktadır. Ancak bu süreçte, küresel ısınmanın etkilerini en ağır şekilde yaşayanlar, yine doğayla uyumlu yaşayan yerel topluluklar olmaktadır.
İnsan ve Doğa Arasındaki Kopuş
Sistemin bugün geldiği noktada, hijyen ve temizlik adına yürütülen faaliyetler, insanın doğadan ve birbirinden kopuşunu daha da derinleştirmiştir. Bu düzen, doğayla uyum içinde var olmayı bir yük olarak gören, yerine kısa vadeli kâr hedeflerini koyan bir zihniyetin ürünüdür. Ancak bu zihniyet, sürdürülemez bir döngüye dönüşmüştür.
Modern kapitalizm, tıpkı Amerika’daki göçmenlerin doğayı ve yerli halkları sömürmesi gibi, bugün küresel ölçekte bir istilacı ruhu sürdürmektedir. Bu sistemde temizlik, yalnızca yüzeysel bir ideal olarak varlığını sürdürmekte; arka planda ise kirlilik, eşitsizlik ve ekolojik yıkım birikmektedir.
Çıkışsız Bir Döngü
Bugünkü sistem, kökten değişmedikçe sürdürülebilir bir çözüm üretmek olanaksızdır. Temizliğin ve hijyenin çevresel ve toplumsal maliyetlerini başka coğrafyalara taşıyan bu düzen, insanın doğayla uyum içinde yaşama ihtimalini giderek yok etmektedir. Bu sistemde, temizliğin bedelini ödeyenler, genellikle bu temizliğin "faydalarını" görmeyenlerdir.
Tarih boyunca temizliği bir medeniyet simgesi haline getiren insanlık, bu temizliğin doğayı ve toplumu kirletmeden nasıl sağlanabileceği sorusunu sormaktan kaçınmıştır. Ancak bu sorunun cevabı, bugünkü düzenin sınırları içinde bulunamayacaktır. Sistemin dayandığı temeller sorgulanmadıkça, temizlik adına yaratılan bu kirlilik döngüsü, insanlık tarihinin sonuna kadar devam edecektir.
#HijyenVeDoğa #KültürelYokOluş
#Çevresel Sömürü #KapitalizmVeDoğa
#EkolojikTahribat #YerelKültürlerinKaybı
#AtıkTicareti #EndüstriyelKirlilik
#KüreselIsınma #DoğaylaUyum
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder