Ötv'nin topluma maliyeti:Kar mı zarar mı?

Türkiye'de uzun zamandır tartışılan yat, kotra gibi lüks deniz taşıtlarında ÖTV oranı %0'dan %8 seviyesine yükseltildi. Lüks yat sahipleri vergisiz mazot alırken, çiftçiler traktör mazotuna vergi ödemesi vergi adaleti yönünden çok eleştiri alan bir durumdu.  ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) gibi politikalar ekonomiyi nasıl etkiliyor? Bu blog yazısında, yatlardan Togg’a kadar somut örneklerle başlayıp, ÖTV’nin genel etkilerine bakacağız. 

 Lüks Yatlar ve ÖTV: Zenginlere Kolaylık mı?

 Türkiye'de lüks yatlara, gemilere ve kotralara mazot satışında %0 ÖTV ve KDV uygulanıyordu. Bu, 2009-2017 yıllarında getirilen bir teşvikti. Amaç neydi? Yabancı bayraklı yatları Türk bayrağına çekmek ve yat turizmini canlandırmak. Çünkü yabancı yatlar zaten vergisiz mazot alabiliyordu. Türk yatları da bu avantajı yakalasın, turizm gelirleri artsın isteniyordu (Resmi Gazete, 2017).

Ama işler beklendiği gibi gitmedi. Yat sayısı yeterince artmadı. Bürokratik engeller, bu teşviki etkisiz kıldı. Daha önemlisi, bu avantaj zenginlere fayda sağladı. Halk, bunu adaletsiz buldu. Neden? Çünkü bu teşvik, lüks tüketime destek gibi göründü. Bu somut olay, bize şunu öğretiyor: Vergi teşvikleri, eşit dağıtılmazsa toplumda huzursuzluk yaratır. Zenginlere kolaylık sağlarken, sıradan insanlar yük altında kalır.

Traktörle Yat Karşılaştırması: Adaletsizlik mi? 

 Çiftçiler, traktörleri için litre başına 3,45 TL ÖTV öderken, lüks yatlar vergisiz mazot kullanıyordu. Bu durum, sosyal medyada ve siyasi tartışmalarda “zengine teşvik, fakire yük” olarak eleştirildi (Hürriyet, 2018). Çiftçiler, geçimlerini tarımdan sağlarken bu vergiyi ödemek zorundaydı. Ama lüks yat sahipleri, keyfi tüketimlerinde avantajlıydı.

2025’te hükümet bu eleştirilere kulak verdi. Yatlara %0 ÖTV kaldırıldı, yerine %8 ÖTV geldi (Resmi Gazete, 6 Eylül 2025). Bu, bütçe açığını kapatmak ve lüks tüketimi vergilendirmek için yapıldı. Peki, bu değişiklik sorunu çözdü mü? Kısmen. Ama başka bir eleştiri çıktı: Otomobillere %25 ÖTV gelirken, yatlara %8 uygulanması hâlâ adaletsiz bulundu (X postları, 2025).

Bu örnek, genel bir gerçeği ortaya koyuyor: ÖTV gibi vergiler, düşük gelirli insanları daha çok etkiliyor. Bu, toplumda adaletsizlik hissi yaratıyor ve ekonomiye güveni sarsıyor.

 ÖTV Nedir, Ne İçin Alınır?

ÖTV’yi daha iyi anlamak için, ne olduğunu açıklayalım. ÖTV, akaryakıt, araçlar, alkol ve sigara gibi ürünlerden alınan bir vergi. Amacı ne?

Devlet bütçesine para toplamak.

Lüks tüketimi kontrol etmek.

Sağlığı ve çevreyi korumak (örneğin, sigara tüketimini azaltmak).

Mesela, sigaraya yüksek ÖTV konarak insanlar daha az içsin isteniyor. Ama ÖTV her zaman bu amaçlara ulaşıyor mu? Hayır. Eleştiriler şöyle:

ÖTV, dolaylı bir vergi. Yani, zengin de fakir de aynı vergiyi ödüyor. Bu, fakirleri daha çok zorluyor.

Yüksek ÖTV, kaçakçılığı artırıyor. Mesela, sigara vergisi artınca kaçak sigara ticareti patladı.

Otomotivde %220’ye varan ÖTV, araç fiyatlarını uçuruyor. Bu, yerli üretimi bile zorluyor (KPMG Türkiye, 2024).

 ÖTV, devlete para getiriyor ama adaletsiz olduğu yönünde çok eleştiri alıyor. 

 Bir Araba Alırken “Üç Araba” mı Ödüyoruz?

Şimdi başka bir somut örneğe geçelim: Araç almak. Halk arasında bir söz var: “Bir araba alırken, üç araba parası ödüyorsun.” Neden? Çünkü araç fiyatına ÖTV, KDV ve kredi faizi ekleniyor.

Örnek bir hesap yapalım:

500.000 TL’lik bir araç alıyorsun (vergisiz fiyat).

%80 ÖTV: 400.000 TL.

%20 KDV: 180.000 TL.

Toplam: 1.080.000 TL.

Krediyle alırsan (48 ay, aylık %2,85 faiz), toplamda 1.776.000 TL ödüyorsun. Yani, faiz 696.000 TL ekliyor (Bankalar Birliği, 2025).

Bu, neredeyse “üç araba” parası değil, ama 2,5 katına yakın! İşletmeler bu maliyeti ürünlerine yansıtıyor. Mesela, bir lojistik firması araç alırsa, nakliye ücretlerini artırıyor. Bu da gıda, giyim gibi her şeyin fiyatını yükseltiyor (TÜSİAD, 2025).

Genel sonuç: Yüksek ÖTV ve kredi faizleri, enflasyonu artırıyor. Herkesin cebinden daha çok para çıkıyor, ekonomi yavaşlıyor.

Yerli Üretime Zarar: Togg Örneği

Şimdi yerli üretime bakalım. Yerli elektrikli araç Togg örneği ile. ÖTV, yerli üretimi desteklemek yerine bazen zarar veriyor. Nasıl mı?

Otomotivde yüksek ÖTV, araç fiyatlarını artırıyor. Bu, Togg gibi yerli araçların satışını düşürüyor. 2025’te ÖTV artışı, araç satışlarını %10-15 azalttı (Otomotiv Sanayii Derneği, 2024).

Yerli firmalar, maliyetleri karşılamak için ya zam yapıyor ya da üretim azaltıyor. Bu, işçilerin işini kaybetmesine yol açıyor.

Togg, %51 yerli olsa da batarya gibi parçaları ithal ediyor. Yüksek vergiler, bu parçaların maliyetini artırıyor (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2025).

 ÖTV, yerli üretimi koruma amacı taşısa da, yüksek oranlar talebi düşürüyor. Bu, Türkiye’yi ithalata daha bağımlı hale getiriyor.

 Ar-Ge ve Rekabet: Neden Geride Kalıyoruz?

Yüksek teknoloji ürünleri, dünyada en çok kâr getiren mallar. Ama hiçbir ülke bunları tamamen kendi üretemiyor. Togg’un bataryası bile Çin’den geliyor. İşte burada Ar-Ge (Araştırma ve Geliştirme) devreye giriyor. Daha çok Ar-Ge, daha ucuz ve kaliteli ürün demek.

Türkiye’de Ar-Ge harcamaları, GSYİH’nin %1,57’si (2025 tahmini). Ama bu, dünya liderleriyle (örneğin, Güney Kore %4,5) kıyaslandığında düşük. Neden?

Yüksek ÖTV ve KDV, Ar-Ge için kullanılan ekipmanları pahalılaştırıyor.

Enflasyon (%30-40) ve yüksek faizler (%40+ yıllık), firmaların Ar-Ge bütçesini sıkıştırıyor (TÜBİTAK, 2025).

Teşvikler var (örneğin, Ar-Ge indirimleri), ama yeterli değil. Firmalar hâlâ maliyetlerle boğuşuyor.

Düşük Ar-Ge, Türkiye’yi yüksek tech yarışında geride bırakıyor. Togg gibi projeler umut verse de, daha çok yatırım lazım (Dünya Bankası, 2025).

Vergilerle Nereye Gidiyoruz?

Bu yolculuk, lüks yatlardan Togg’a, ÖTV’den Ar-Ge’ye uzandı. Somut örnekler şunu gösterdi: ÖTV, devlete para kazandırıyor ama adaletsizlik yaratıyor. Zenginlere teşvik, fakirlere yük algısı, toplumda güveni zedeliyor. Yüksek vergiler ve faizler, enflasyonu körüklüyor, yerli üretimi zorluyor ve Ar-Ge’yi sınırlıyor.

Peki, ne yapmalı?

Vergiler daha adil olmalı. Mesela, lüks ürünlere daha yüksek ÖTV, temel ürünlere daha az, hatta hiç olmamalı.

Ar-Ge teşvikleri artmalı, özellikle yüksek teknoloji için.

Maliyetler düşürülmeli ki firmalar rekabet edebilsin.

Türkiye, Togg gibi başarılarla potansiyelini gösteriyor. Ama vergi politikaları, bu potansiyeli ya destekler ya da köreltmekte.